Proof of Work ve Proof of Stake Nedir?

Her blockchainin bir fikir birliği mekanizması bulunur. Bu sayede yapılan ve blockchainde kaydı tutulan her işlemin geçerli olduğu bütün node’lar tarafından kabul edilir. En çok kullanılan anlaşma mekanizmaları PoW ve PoS’tir. Bu sistemlere protokol ya da algoritma da denilir.

Proof of Work (PoW)

Proof of Work, 90’lı yıllarda ortaya atılmış ve Bitcoin ile popüler olmuş bir doğrulama yöntemidir. Türkçe’ye iş kanıtı mutabakatı-anlaşması olarak çevrilebilir. Bitcoin sisteminin de kullandığı PoW algoritması bir şifreleme işlemini çözmek için tüm düğümlerin işlemleri gerçekleştirmesi ve doğrulaması üzerine kuruludur. Blockchain zincirine her yeni bir bloğun eklenmesi ancak zincire dahil bütün blokların bu değeri onaylaması ile gerçekleşir. Doğrulama gerçekleştikten sonra matematiksel işlemin çözümünü yani şifreyi bulan ilk kişi işlem ücreti ile ödüllendirilir ve blok zincire dahil edilir. Blok sayısı arttıkça rekabet arttığı için kullanıcılar daha fazla güce ve elektriğe ihtiyaç duyarlar. Proof of Work’te bilgi işlem gücünüz ne kadar yüksekse, bir sonraki bloğu elde etmenizin olasılığı daha yüksek. Bu da insanları otomatik olarak güçlerini birleştirmeye itiyor ve ortaya madencilik havuzları çıkıyor. Sonunda da elde edilen geliri harcadıkları enerji oranında paylaşıyorlar. Fakat tehlikeli görülebilecek bu oluşumlar Blockchain’in merkezi olmayan felsefesine aykırı olarak görülüyor.

Proof of Stake (PoS)

Proof of Stake, 2011’de Bitcoin Forum kullanıcısı Quantummechanic tarafından yeni bir sözleşme türü olan Proof of Stake önerildi. PoW’da sisteme dahil olan herkesin birbiriyle rekabet etmesi daha fazla enerji gerektireceği için savurgan bir sistem olarak değerlendiriyor. Proof of Stake’te, Proof of Work’un aksine rastgele kullanıcılar seçilir ve bu kullanıcılar arasında bir ağ oluşturulur. Bu sistemde “Madenciler”(Minors) yerine “Doğrulayıcılar” (Validators) vardır. Sistemde “Doğrulayıcı” olmak için bir depozito vermeniz gerekiyor. Teminat miktarınız ne kadar yüksekse, ağa seçilme olasılığınız o oranda artıyor. Eğer bir kullanıcı 100 dolar diğeri 1000 dolar teminat verirse 2. kullanıcının seçilme olasılığı 10 kat daha fazla oluyor. İlk bakıldığında bu durum zengin insanları daha fazla destekliyor gibi görünüyor. Daha adil olduğu düşünülen PoW benimsenirse zenginler ölçek etkisinin getirdiği maliyet avantajından faydalanabilirler.

Yani belirli bir noktadan sonra bir bloğun eklenme maliyeti çok daha artacağı için fazla parası olan her durumda avantajlı konuma geçecek. PoS’da eğer doğrulayıcı yasadışı işlemlerin bloğa dahil edilmesine izin verirse, depozitonun bir kısmını kaybedecektir. Depozito alınan işlem ücretinden fazla olduğu sürece sistem için bir tehdit oluşturmuyor. Depozito işlem ücretlerinin toplamından daha büyük olduğu sürece, hile yapmak mantıklı olmuyor çünkü kayıp daha fazla olacaktır. Bir ağ artık doğrulayıcı olmadığında depozito ve elde edilen tüm işlem ücretlerini bir süre sonra geri alır. Hile sonradan farkedilirse sistem hile yapanı cezalandırma yetkisine sahiptir.

PoW Blokchain’in Ademi merkeziyetçi (Decentralized) felsefesine aykırı maden havuzları ile birlikte merkezileşme tehlikesiyle karşı karşıya. Şu anda bu maden havuzları Bitcoin bilgi işlem gücünün büyük bir yüzdesini kontrol ediyor. Madencilik havuzları birleştiği zaman bilgi işlem gücünün yüzde ellisinden fazla ediyor. Ve bu da hileli işlem yapmalarına olanak sağlıyor. PoS’un başka bir avantajı da kullanıcılar arasında ağ kurma maliyetidir. PoS düğümleri PoW düğümlerinden çok daha ucuzdur. Pahalı madencelik makinelerine ihtiyacınız olmadığından PoS daha fazla kişiyi düğüm kurma işine katılmaya teşvik eder.

PoS’un en büyük dezavantajı, eğer tokenlerin yüzde 51’inden fazlasına sahip olan kişi hileli işlemlere izin verebiliyor. Eğer yüzde 51’lik orana sahip olup sisteme saldırmak istiyorsanız şu anki toplam işlem hacmine göre en az 79 milyar dolara ihtiyacınız var. PoS mekanizmasına karşı bu tarz saldırıların olasılığı PoW’a göre daha düşüktür.

Kısacası PoS’un riskleri daha fazla ve bu alanda daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. PoS herkesin sürece katılmasını engelleyerek daha az enerji tüketen bir hesaplama süreci olarak özetlenebilir.

---

Kaynak:

1. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F3-540-48071-4_10.pdf
2. https://www.youtube.com/watch?v=M3EFi_POhps&ab_channel=SimplyExplained
3. https://www.icrypex.com/tr/blog/proof-of-work-ve-proof-of-stake-nedir
4. https://medium.com/@bitcicom/pow-proof-of-work-nedir-9edaed2fd3ee
5. https://www.mediaclick.com.tr/tr/blog/crypto-coinlerin-pazar-paylari-ve-hacimleri#:~:text=%C5%9Eu%20anda%20bitcoin%20pazar%20pay%C4%B1%20yakla%C5%9F%C4%B1k%20%45%20civar%C4%B1ndad%C4%B1r.
6. https://medium.com/@bitcoinkralicesi/fikir-birli%C4%9Fi-mekanizmalar%C4%B1-pow-ve-pos-ea7f865503f1