Museum of Modern Art (MoMA), dünya çapında popülaritesi yükselen Refik Anadol’un veri manzaralarıyla parlayacak.
Sevgili dostlar, MoMA’da 19 Kasım tarihinde açılacak olan sergimizin duyurusu New York Times’da yayınlandı! Bir çok sanatçının hayali olan ve kişisel NFT sergisi açılan ilk Türk sanatçı olarak bu haberi sizlerle paylaşmaktan gurur duyuyorum! https://t.co/GbF5qZdDZB
Geçen yıl, Refik Anadol, müzenin halka açık arşivinden 138.000’den fazla resim ve metin materyalini bir makine öğrenimi modeline bağlayarak, “makine halüsinasyonları” adını verdiği, bunları NFT’ler yani değiştirilemez tokenler olarak satan yüzlerce renkli soyutlama yarattı. 37 yaşındaki Refik Anadol ile MoMA küratörleri Michelle Kuo ve Paola Antonelli arasında sessiz bir ortaklığın başlangıcı olan bu çalışma, her iki taraf içinde ilerleyen dönemdeki ortaklıkların ipucuydu. Blockchain tabanlı sanat eserlerinden bazıları binlerce dolara satıldı, en seçkin olanı 200.000 dolara satıldı. Müzenin tüm birincil satışların yaklaşık yüzde 17’sini ve tüm ikincil satışların yüzde 5’ini kazanacağına dair bir anlaşma mevcuttu. Pandemi dolayısıyla ziyaretçi sayılarında ciddi düşüş yaşayan MOMA için mantıklı bir anlaşma olarak görülüyor.
Küratörler, Anadol’u Gund Lobby’de 19 Kasım’da başlayacak ve 5 Mart’a kadar sürecek olan yeni veriye dayalı kurulum için “Refik Anadol: Denetimsiz” için MoMA arşivlerinde daha derine inmeye davet etti.
Sanatçının makine öğrenimi programı, müze koleksiyonlarından gelen bilgileri, hareket ve iklim de dahil olmak üzere binanın içindeki ve dışındaki ortamdan alınan gerçek zamanlı verilerle birleştirerek sürekli olarak yeni görüntüler geliştirecek.
Kuo, “Refik Anadol, normalde rasyonel sistemlerle ilişkilendirdiğimiz verileri gerçeküstücülük ve mantıksızlık alanına büküyor” dedi. “MoMA’nın veri setini yorumlaması, esasen modern sanat tarihinin bir dönüşümüdür.” olarak yorumladı.
Abdülcelil Gazioğlu ve Ahmet Özen tarafından kaleme alınan “NFT’nin Gelişimi ve Vergilendirilmesi Üzerine Genel Değerlendirme” makaleyi inceleyebilirsiniz.
Özet: Her geçen gün hayatın içinde daha fazla yer almaya başlayan dijital teknolojiler bugünün dünyasında köklü değişiklikler yapmaya devam etmektedir. Kripto paralar gibi NFT’ler de bu yeni dünyanın hızla kabul gören önemli faktörlerinden biri olmuştur. 2017 yılında üretilmeye başlanan ve 2021 yılında popülerleşerek çok kısa sürede milyarca dolarlık işlem hacmine ve yüz milyonlarca üretici ve kullanıcıya ulaşan NFT dünyası uzmanların da dikkatini çekmeye başlamıştır. Bu çalışmada NFT’nin tanımı yapılarak diğer tokenlerden ayrıldığı karakteristik özellikleri anlatılmıştır. 2021 yılında göstermiş olduğu olağanüstü işlem hacmi ve tanınırılığındaki artış ele alındıktan sonra NFT üretimi ve alım-satım işlemlerinin arkasındaki teknolojik altyapı açıklanmıştır. NFT’lerin gelişimi anlatıldıktan sonra ise bu yeni dijital teknolojinin tanımlanması, vergilendirilmesi ve kontrol edilmesi amacıyla yapılan yasal düzenlemelerden bahsedilmiştir. NFT teknolojinin gelecekte aktif olarak kullanılması öngörülen Metaverse ortamı kapsamında bir öngörü ortaya koyulmuştur.
İkinci milenyumdan itibaren geçen 22 yıllık dönemde daha önceden hiç bilinmeyen birçok yeni uygulama yaşamımızı etkisi altına almıştır. Gerek sosyal gerekse iktisadi açıdan birçok yenilik artık yaşamımızın vazgeçilmez parçası haline gelmiştir. Örneğin metaverse, kripto para ve nihayet NFT’ler yazılı ve görsel basında sıkça yer bulmaktadır. Elbette bu durum kamu otoriteleri tarafından da dikkatle takip edilmeye ve konu hukuki açıdan ele alınmaya başlanmıştır. Bu süreçte mevcut kamu mevzuatı ile ortaya çıkan gelişmeler kontrol edilmeye çalışılmış ve yetersizlikler durumunda kısmi düzenlemelere gidilmeye başlanmıştır. Ancak karar alıcıların dijital çağdaki gelişmelere uzman gözüyle hakim olabildiklerini söylemek çok da yerinde değildir. Hatta dijital çağın kazanımlarından biri olan NFT’lerin devletler açısından henüz yeterince kavranabildiğini söylemek de mümkün değildir. Buna karşın nerede olursa olsun bir faaliyetten eğer bir kazanç elde ediliyorsa devlet otoritesinin bu alanda meşru egemenlik gücünü göstermesi makul bir gerekçe oluşturmaktadır. Devletlerin NFT’leri vergilendirmeye çabalarına girmesi iki nedenden ötürü zaruridir. Bunlardan biri buradan elde edilen kazanç ve iratlardan vergi alabilmek; ikincisi ise bu alanları kontrol ederek devlet otoritesini hissettirebilmektir. İşte bu doğrultuda öncül uygulama ABD’de başlamıştır. Ülkede 2021 yılı sonu itibariyle bir dizi yasal düzenlemeye gidilerek NFT’lerden elde edilebilecek muhtemel gelirlerin mevcut vergi anlayışına uygun şekilde hangi gelir unsurlarına girebilecekleri ve nasıl vergi alınabileceği yönünde düzenlemeye gidilmiştir. ABD’de NFT’lere yönelik getirilmiş olan yasal düzenleme diğer ülkeler açısından öncül nitelik taşısa da geleneksel vergi mevzuatı bağlamında getirilen düzenlemeler ile bu alan vergilendirilmeye çalışılmaktadır. Yani NFT’lerin alım-satımı üzerinden elde edilecek gelirlerin belirli bir sınırın üzerinde kalması halinde IRS’e bildirilmesi ve bu gelirlerin değer artışı ya da serbest meslek kazancı olarak vergilendirilebilmesi mümkün olabilmektedir. Ancak uygulamada asıl çözülmesi gereken hususlardan biri NFT alım ve satımı yapan kişilerin vergi denetim elemanları ile nasıl denetlenebilecekleri, gerçekte elde ettikleri kazançların ne kadar olduğu ve NFT’lerin ne tür gelirlere konu olabileceklerinin yeterince anlaşılabilir olup olmadığıdır. Yani NFT ve yeni dijital araçlar çok yeni bir konu olup sürekli artan hacimleri ve farklılaşabilen ticari işlemleri bulunduğu dikkate alındığında, mutlaka bu alanlarda istihdam edilecek kişilerin dijital dünyayı bilen ve takip edebilecek niteliklere sahip kişiler olması gerekmektedir. Belki de bundan sonra vergi denetim elemanlarının hem çok iyi bilgisayar yazılımcıları olmaları hem de vergi mevzuatını bu alanlara adapte edebilecek kişilerden oluşması sağlanmalıdır. Bunun için üniversitelerde ilgili bölümler arasında ortak eğitim programları oluşturulmalıdır. Muhtemeldir ki bu eğitimleri alan ve gerekli mesleki sınavları kazanarak vergi denetim elemanı niteliği kazanan bu tür uzmanlardan alınacak geri bildirimler ile dijital alanların etkin şekilde nasıl vergilendirilebileceği daha iyi anlaşılabilir. IRS’in uygulamaya başladığı bu tür düzenlemeler bir yerden başlamamız gerektiği konusunda bizleri uyardığı ve bu yönde farkındalık oluşturduğu için son derece kıymetlidir. Elbette bu tür çabalar devletlerin dijital dünyada varlıklarını koruyabilmeleri ve otoritelerini hissettirebilmeleri açısından da gereklidir. Sonuç olarak gerek devletin egemenlik gücünün simgelerinden biri olan vergilendirilme yetkisinin devamlılığı gerekse NFT’lerden elde edilen gelirlerin etkin şekilde vergilendirilebilmesi açısından her devlet kendi yasal mevzuatlarını özellikle de bu dijital alana hakim uzmanların görüşlerine başvurarak düzenlemeli ve dijital ekonomiye yönelik özel bir vergi mevzuatı oluşturmalıdır. Dijitalleşmenin her geçen gün hayatımızda daha fazla yer alması ve özellikle metaverse ile sanala evrenlerin oluşturulmaya başlanması geleceğin nasıl olacağı hakkında çok önemli ipucu vermektedir. Merkeziyetsizliğin temelini atan blokzinciri teknoljisinin en yeni ürünü olan NFTleri anlamak ve ekonomik etkilerini ölçerek önlemler almak günümüzün önemli maddelerinden biri yarının mecburiyeti olacaktır. Metaverse ekosisteminin önemli aktörlerinden biri olacak NFTlere yönelik yapılan mevzuat hazırlıkları ve vergilendirme çalışmaları insanlığı sanal dünyaya taşıyacak metaverse ekosistemine hazırlanmanın ön adımlarından biri olacaktır.
NFT yani Non-Fungible Token son günlerde insanların dikkatini çeken, blockchain teknolojisinin parçalarından biri. Blockchain üzerinden kriptolanan bu tokenların en önemli özelliği biricik ve değiştirilemez oluşları. Geçen günlerde Christie’s üzerinden satışa sunulan bir Jpeg resmin 69 milyon dolara alıcı bulmasından sonra NFT dijital dünyada daha da görünür hale gelmeye başladı. Birçok sanatçı/içerik üreticisi eserlerini NFT olarak basıp, pazar yerlerinde satışa sunmaya başladılar. Senelerdir üretmeye devam eden sanatçılardan bazıları da NFT alanında kendilerine yer buldular. Dünya genelinde NFT ile en çok gelir elde eden üreticilerin anlık listesinicryptoart.io platformu üzerinden anlık olarak takip edebilirsiniz.
Murat Pak
Analiz platformu olarak bilinen CryptoArt.io‘nun açıkladığı verilere göre en çok gelir elde eden üreticilerden biri olan Türk sanatçı aynı zamanda takipçilerinin beğenilerine göre neyin popüler olacağını öngörerek onları etkileyebilecek paylaşımlar yapan bir bot hesap olarak adlandırdığı Archillect‘in kurucusudur.
NFT koleksiyoncuları bir Jpeg, png, mp4 ya da GIF gibi medya dosyaları satın almıyorlar, zira bir Jpeg alsalar hiçbir değeri olmazdı. Pak burada insanların satın aldığı ve biriktirdiği, cüzdanlarına soktuğu şeyin bir token olduğunu belirtiyor. “NFT yatırımcıların büyük çoğunluğu sanat sevdikleri için değil, üreticinin değerli olduğuna inandıkları için o kişi tarafından üretilen token’ları satın alırlar.”
Bir röportajında ‘kripto para sanatçısı’ tercümesinin yanlış olduğunu ve “kripto üreticisi”ni tercih ettiğini belirtiyor.
“Ben sanatçıyım” dediğimiz anda yaptığımız şeyin ne derece sanat olduğunu, bunun kime göre, ne zaman sanatlaştığını ya da geçerli olup olmadığını tartışmak gerekiyor.
Murat Pak’ın Twitter, ve Foundation hesaplarına buradan ulaşabilirsiniz.
Tarık Tolunay
Çizim hayatına 90’lı yıllarda Gırgır’da başlayan Tarık Tolunay’ı 2010 yılında başladığı; hikayelerle birleşmiş, yaşayan panoramik İstanbul çizimlerinden oluşan Fractal İstanbul’dan biliyoruz. Yılların emeğini NFT dünyasına taşıyan Tolunay, Türkiye’de Rarible üzerinden eserlerini satışa çıkaran ilk sanatçılardan birisi.
Dijital eserlerinin yanı sıra Shopier üzerinden fiziki ürünlerini alıcılarına ulaştıran Tarık Tolunay NFT dünyasında popülerliğini artırmaya devam ediyor. 8 aylık pandemi sürecinde günde yaklaşık 18 saat çalışarak ortaya çıkardığı Fractal İstanbul Pandemi’nin Foundation’da yer alan tek kopyası yaklaşık 36 bin dolara yani 20 ETH’a alıcı buldu. Tarık Tolunay’ın zamansız olarak tanımladığı çizimlerinin hikayesine göz atmakta fayda var.
Temel amaç insanlararası iletisimdir. Bunu bugüne kadar farklı yöntemlerle icra ettik. Mağara duvarı ile başladık matbaalarla devam ettik. Mecralar değişir. İletişimin biçimi değişir. Ama fikri olan birinin diğer insanlara ulaştırma çabası bitmez. Ot NFT yeni mecramızdır. 🌿 pic.twitter.com/9Oo0FEzSg3
Günümüz dünya düzeninde, gündelik hayatta etkisini hissettiren dijitalleşme olgusu, sanat alanında da kendisini önemli bir şekilde gösterirken bu alanın dünyada öncülerinden olan Anadol NFT alanında daha çok eser üreteceğini belirtiyor.
20 senedir görsel efekt, animasyon ve hareketli grafik tasarımı alanlarında üretim yapan Barış Gürsel de NFT dünyasında yerini aldı. Gürsel bir röportajında NFT ile ilgili olarak şunları dile getirmiş,
Sanatçı olarak eserlerini Instagram platformunda paylaşıyor ve orayı bir sergi olarak kullanıyordu. Paylaşımları karşılığında aldığı şey ise “like” oluyordu ve geliri Instagram kazanıyordu. NFT’yi instagramın yerini almış bir şey olarak düşünmek lazım. NFT dijital sanatın para birimi olacaktır.Gürsel, “NFT gibi bir şeyi koleksiyon olarak almak istiyorsan sanata ilgi duymak, ürünün ya da sanat eserinin çekici gelmesi gerekiyor. Eğer bunun ne işe yarayacağını düşünüyorsan mesela duvara astığın resim ne işe yarıyor ki zaten? Bunlar farklı kavramsal içerikleri olan şeyler.” diyor. Gürsel, “NFT’lere baktığımızda %5’i kadarı gerçekten sanatçı eli değmiş kadar iyi eserlerden oluşuyor. Tasarımcı gözüyle bakınca çok kötü işler olduğunu da görebiliyorsunuz ve bunlar sizin koyduğunuz eserden daha yüksek fiyata satılıyor.” şeklinde bir yorum yaptı. Barış Bey, NFT’lerin pul koleksiyonu yapmaya benzer olduğunu düşünüyor.
Son dönemlerde daha da popüler hale gelen NFT (Non-fungible token) hakkında olumlu veya olumsuz bir çok yorum yapılıyor. 1
Pazarlama ve reklam dünyasının önde gelen isimlerinden biri olan Seth Godin de kişisel blogunda NFT (Non-Fungible Token) ile alakalı bir yazı yayınladı.2
NFT’ler yani değiştirilemez tokenlar da çoğu tuzak gibi başta gizemli ve çekici görünüyor. Popülerliğinin artmasıyla çekiciliği de artıyor. Bir NFT, dijital bir hazine, bir durum sembolü ve görünür bir değer öğesidir. Bir Pokemon kartı, orijinal bir Picasso çizimi veya 1955’ten bir Disney animasyon filminin gerçek çerçevesi gibi, NFT’ler de dijitalleşen dünyada tek ve değiştirilemez gerçekliğin bir parçası olarak tasarlanıyor.
Durumu daha net anlamak için bir örnekle açıklayalım. Amerikan İç Savaşı öncesi ve sonrasındaki dönemde, beyzbol Amerika Birleşik Devletleri’nde giderek popüler bir spor haline geldi. 1840-1867 yılları arasındaki bu dönemde ilkel basım teknikleri ile bazı beyzbol temalı resimli kartlar basıldı ve 1870-1890 yılları arasında beyzbol kartları ticari reklam malzemesi olarak yoğun olarak kullanıldı. 1880’lerin ortalarından itibaren sigara üreticileri müşteri kitlesi olan erkekler arasında oldukça popüler hale gelmiş olan beyzbol ve beyzbol kartlarını reklam amaçlı kullanmaya başlandı. Çocuklar sigara satan dükkanların önünde atılacak beyzbol kartlarını toplamak için bekler hale geldiler. Amerikan tütün şirketi ATC nin 1909-1911 yılları arasında bastığı t206 serisi kartlardan tüm zamanların en iyi oyuncularından biri olarak kabul edilen Honus Wagner’e ait kart en değerli beyzbol kartı olmuştur.3 Honus Wagner çocukların beyzbol kartı için sigara almalarını istemediği için Wagner kartı basımı durdurulmuş. Bu dönemde 200’den az Wagner kartı basılmış. En son 3.2 Milyon Dolar’a alıcı bulan kartlardan biri 1996’da 640 Bin Dolar’a Christie’s‘de açık artırma ile satılmıştı. Hatırlarsanız 11 Mart 2021 günü Christie’s NFT ile şifrelenmiş bir JPEG resmi 640 Milyon Dolar’a satmıştı.4 Özetle bir Honus Wagner kartına sahip olmak, Honus Wagner’e sahip olduğunuz anlamına gelmez. Bu yöntem ticari kart endüstrisinin iş modelinin bir parçasıydı. Milyarlarca kart basarsınız, çoğu yok olur, bazı çaylak oyuncular ünlü olur kartların değeri artar. Honus Wagner kartları üzerine yazılmış bir yazıya linkten ulaşabilirsiniz.5
Şimdi bir yağlı boya tabloyu düşünün. Uzun zaman önce çalındı veya başka nedenlerle ünlendi. Bir şekilde Mona Lisa’ya sahip olsaydınız, bu tabloda tasvir edilen kadına veya DaVinci’nin herhangi bir parçasına sahip olduğunuz anlamına gelmiyor olacaktı, bu basitçe başkalarının da sahip olmak isteyeceği bir tuvale sahip olduğunuz anlamına gelirdi. İnsanlar gün boyu sana para ödemeden Mona Lisa’nın resimlerine bakabilirler, çünkü sen sadece orijinaline sahipsin, fikre değil …Ama tablonun duvarınızda asılı olması size bir his verir ve diğer insanlara onun sahibi olduğunuzu söylemek size biraz daha farklı bir his verir.
Sanat örneği hakkında iki önemli konu: Paha biçilmez sanat eserlerine sahip olmanın üç bin yıllık bir kültürel tarihi var. Çoğu insan, orijinal bir Rothko’nun yüksek statülü lüks bir eser olduğunu anlar. Neredeyse tüm resimler nakit olarak değersizdir. Galeri satışlarında milyonlarca dolara değil küçük rakamlara satılıyorlar ve orijinal sanat eserleri her gün satılmıyor.
Öyleyse NFT nedir?
Dijital bir jetondur (bir Bitcoin’in dijital bir jeton olması gibi), Honus Wagner gibi, yalnızca bir tane vardır. Bu simgelerden biri başka bir şeye (bir basketbol şutunun videosu, bir yağlı boya tablo, hatta bu blog gönderisi) atıfta bulunabilir, ancak bu o şey değildir. Sadece, onu tek olmasını sağlayan kişi tarafından yetkilendirilmiş bir jetondur. (NBA video kliplerinde oluşturduğu NFT’lerini 200 Milyon Dolar’dan fazlasına sattı)…6
Kreatörler, oluşturdukları “şey” için ödeme almanın bir yolu olarak NFT’leri basmak için acele edebilir. İcat etmesi ve satması nispeten karmaşık olan alternatif dijital para birimlerinin aksine, NFT’yi “basmak” son zamanlarda çok kolay hale geldi. Örneğin, bu blogdaki her bir gönderi bir jetona dönüştürebilir ve bunlar açık pazarda satılabilir.
İçerik üreticileri, NFT’yi takip etmeye ne kadar çok zaman ayırırsa, kıtlık görüntüsü yaratmaya ve insanları jetonlarının değerinin artacağına inanmaya zorlamak için bir o kadar daha zaman harcayacaklar. İçeriklerinden ziyade dijital belirteçlerin destekleyicileri olacaklar. Gerçek sanat eserlerinden farklı olarak, NFT’ler genellikle kendi başlarına estetik açıdan bir şey ifade etmeyebilir, sadece var olan bir şeyi temsil ederler.
NFT alıcıları, tedarikte bir sınır olduğu gerçeğine inanmak istemeyebilir, Beyzbol kartları söz konusu olduğunda, yıl içerisinde ünlenme ihtimali olan bir sürü çaylak vardır. Sanat söz konusu olduğunda ise, Sotheby’s’de sınırlı sayıda ünlü tablo ve sınırlı miktarda raf alanı vardır. NFT’ler daha çok Kindle kitapları ve YouTube videoları gibi olacak gibi görünüyor. Seth Godin NFT çılgınlığını üzerinden “balon” yazan, şeffaf olmayan bir koşuşturma olarak tanımlıyor.
Geri kalanlarımız ise bu sürecin bedelini uzun süre ödeyecek. NFT’nin üretimi ve ticareti için şaşırtıcı miktarda elektrik kullanılıyor. Christie’nin veya Basel Sanat Fuarı’nın işlevini yerine getirmesi için devasa bir enerji santrali inşa ettiğinizi hayal edin. Boşa harcanan güç miktarı, popülerlikleri ve değerleri ile orantılı olarak artacaktır.
Bu süreç çok az şey yaratan ve zaman geçtikçe daha az verimli ve daha pahalı hale gelen bir israftır. Çoğu teknolojik yenilik için bu durumun tersi söz konusudur.
O halde buradaki tuzak, içerik üreticilerinin üretmeye bağımlı hale gelmesidir. Alıcılar ise fiyat yükseltmeye bağımlı hale gelirler ve öylece bırakamazlar. Böylelikle yaratıcılar ve alıcılar, sığ dijital belirteçler oluşturmaktan başka işe yaramayan ve çok büyük miktarda enerji tüketen, bir sistemle ilişkili hale gelirler. Bu sürecin maliyetini ömür boyu ödeyeceğiz.
Aynı zamanda “nifties” olarak da bilinen Non-Fungible Token‘lar (NFT’ler) oyun, sanat ve lüks malların kökenini sigortalayan benzersiz, bölünemez ve kanıtlanabilir sınırlı dijital varlıklardır.
Her NFT’nin benzersizliği kendi koduyla kanıtlanabilir ve hiçbir simge başkasıyla değiştirilemez. Bu şekilde, NFT’ler bitcoin veya dolar gibi değiştirilebilir varlıklardan farklıdır. Bir bitcoin her zaman dolaşımdaki diğer herhangi bir bitcoin ile aynıdır ve bu nedenle bitcoin birimleri değiştirilebilir.
Çoğu NFT, CryptoKitties geliştiricileri tarafından oluşturulan Ethereum uyumlu bir kod olan ERC-721 belirteç standardıyla oluşturulmuştur. CryptoKitties ilk kez 2017’de değiştirilemez token teknolojisi ile yaygın bir ün kazandığından beri, NFT endüstrisi önemli ölçüde büyüdü. Şimdi, NFT’leri oyun, koleksiyon ve sanatta bulmak olağandır. NFT’ler, lüks malların kaynağını (sahipliğin tarihsel kaydını) sağlamak için bile kullanılmaktadır. Değiştirilemeyen jetonlar, OpenSea ve Nifty Gateway gibi dijital pazarlarda satın alınabilir, satılabilir ve takas edilebilir.
NFT’leri bugün nerede kullanabileceğinize ve onlarla neler yapabileceğinize ilişkin örnekler:
CryptoKitties Evreni Oyunlar Dijital Sanat Diğer Uygulamalar
My NFT 